Door Corona lijkt het alsof we in een alternatieve werkelijkheid zijn beland. We leven dag en nacht binnen dezelfde muren en àls we naar buiten gaan dragen we maskers. We zijn bang om zomaar dingen aan te raken. We hebben moeite om gezichten te onderscheiden door al die maskers. Het is alsof je in een droom leeft...
COVID-19 heeft letterlijk onze droomwereld veranderd. Hoeveel we dromen, wat we van onze dromen herinneren en onze dromen zelf. De rapportage van levendige en bizarre dromen nam aanmerkelijk toe sinds de pandemie-maatregelen. Vele meldingen gingen over het coronavirus en afstand houden van andere mensen.
Ongekende droomgebeurtenis
Het komt trouwens wel vaker voor dat bijzondere evenementen effect hebben op dromenland. In Amerika zijn bijvoorbeeld meer vreemde dromen gerapporteerd na 9/11 in 2001 en de aardbeving in San Francisco in 1989. Deze opwelling van dromen is echter de eerste die wereldwijd plaatsvindt. De pandemie is als droom 'gebeurtenis' ongekend.
Aan het begin van de pandemie (maart 2020) hebben Amerikaanse onderzoekers ontdekt dat Amerikanen beter dromen konden onthouden. Andere studies wijzen op veranderingen in droomemoties en zorgen over gezondheid. Droomverslagen van Brazilianen in sociaal isolement scoorden hoog op woede, verdriet, besmetting en reinheid. Volgens een Fins onderzoek hadden meer dan de helft van de dromen direct te maken met de pandemie. Bijna de helft van de Chinese verpleegkundigen die COVID patiënten behandelden, kregen last van nachtmerries (normaal is dat 5%).
Ten minste drie factoren hebben de 'droomtsunami' uitgelokt of in stand gehouden:
- Verstoorde slaapritmes waardoor de hoeveelheid REM-slaap (en dus dromen) toenemt;
- Besmettingsgevaar en afstand houden van andere mensen drukt zwaar op ons vermogen om in dromen emoties te reguleren;
- De media die onze reactie op de pandemie versterkt;
We slapen anders, dus dromen we anders
Een voor de hand liggende verklaring voor de toename van het aantal dromen is dat slaappatronen abrupt veranderden. In het begin van de pandemie hadden mensen meer last van slapeloosheid. Mensen die thuis werkten, hoefden daarentegen niet vroeg op om naar hun werk te gaan, wat hun slaap juist ten goede kwam. Langere slaap leidt tot meer dromen. Door langer te slapen neemt ook de hoeveelheid REM-slaap toe. REM-slaap is wanneer de meest levendige en emotionele dromen optreden. Door dit aangepaste slaapschema dromen we ook later dan normaal, waardoor REM-slaap vaker en intenser is en dromen dus meer bizar zijn.
Droomfuncties overbelast
Het onderwerp van veel COVID-19 dromen weerspiegelt direct of symbolisch de angst voor besmetting en uitdagingen van social distancing. Normaal dromen we ook over nieuwe ervaringen. Mensen die zich bijvoorbeeld een vakantie boeken, dromen meer over vakantie. Volgens onderzoekers is dit een belangrijke functie van de REM-slaap en dromen: het helpt ons bij het oplossen van problemen. Andere droomfuncties zijn bijvoorbeeld het vastleggen van de gebeurtenissen van de vorige dag in langdurige herinneringen. Zo worden deze gebeurtenissen onderdeel van ons levensverhaal en helpen ze om onze emoties te reguleren.
Twee andere droomfuncties die vaak genoemd worden zijn het afvlakken van angstige herinneringen en het simuleren van sociale situaties. Deze functies houden verband met het reguleren van emoties. Ze verklaren ook waarom pandemie- en sociale afstand dromen zo vaak voorkomen. Bedreigingen kunnen de vorm aannemen van een metafoor, zoals tsunami's, aliens of zombies. Insecten, spinnen en andere kleine wezentjes worden ook veel gemeld.
Dromen reguleren omze emoties
Dromen geven uitdrukking aan de belangrijkste zorgen van een individu. Droombeelden worden gebaseerd op herinneringen die emotioneel vergelijkbaar zijn, maar verschillend van onderwerp.
Oude en nieuwe ervaringen met elkaar verbinden helpt mensen om zich het makkelijkst aan te passen aan nieuwe situaties volgens de onderzoeker Ernest Hartmann. Succesvolle combinaties resulteren in een stabieler geheugensysteem, dat bestand is tegen toekomstige trauma's.
Droomsymbolen kunnen deel uitmaken van een een proces om verstorende gebeurtenissen te begrijpen. Tijdens dromen worden beangstigende gebeurtenissen bijna nooit in zijn geheel afgespeeld. In plaats daarvan verschijnen elementen van een herinnering stukje bij beetje, alsof de oorspronkelijke herinnering is teruggebracht tot basiseenheden. Deze elementen worden gecombineerd met recente herinneringen en kennis. Dit produceert nieuwe 'veiligheidsbeelden' die de oorspronkelijke angstherinnering vervangen en afvlakken. Zo wordt het leed in de loop van de tijd minder.
Droomsymbolen kunnen deel uitmaken van een een proces om verstorende gebeurtenissen te begrijpen.
Dit mechanisme kan echter vastlopen na een ernstig trauma. Wanneer dit gebeurt ontstaan nachtmerries waarin de beangstigende herinnering realistisch wordt herhaald. Het creatief opnieuw combineren van geheugenelementen wordt dan gedwarsboomd. De impact van de pandemie op iemands dromen is afhankelijk hoe ernstig ze erdoor getraumatiseerd zijn en hoe veerkrachtig ze zijn.
Sociale simulaties
Een andere theorie focust op sociale simulatiefunctie van dromen. Expert stellen dat personen waar we in dromen mee om zouden gaan, de basis zouden kunnen zijn voor hoe dromen evolueerden. Dromen als een weerspiegeling van hechtingsrelaties die essentieel zijn voor het voortbestaan van prehistorische groepen. Door zulke dromen worden groepen sterker (wat helpt bij het organiseren van afweer tegen roofdieren en samenwerking bij het oplossen van problemen). Dergelijke dromen zouden vandaag de dag nog steeds van nut zijn. Familie- en groepsamenhang blijft essentieel voor gezondheid en overleving. Belangrijke sociale relatie en conflicten worden tijdens het dromen realistisch in beeld gebracht.
Er zijn nog meer sociale functies van dromen: Faciliteren van sociale perceptie (wie is er om me heen?), het 'lezen' van sociale gedachten (wat denken ze?) en het oefenen van sociale vaardigheden. Mensen zouden door het delen van dromen empathie voor anderen vergroten.
Social distancing is feite een (wereldwijd) experiment in sociaal isolement. Sociaal afstand nemen is verstoort normale relaties enorm. Velen van ons brengen heel veel tijd door met sommige mensen en geen tijd met anderen. Sociale simulaties in dromen kunnen een cruciale rol spelen bij het helpen van gezinnen, groepen en zelfs samenlevingen om te gaan met plotselinge werelwijde 'nieuwe normaal'.
Bron: "The COVID-19 Pandemic Is Changing Our Dreams", artikel door Tore Nielsen in de Scientific American (1 oktober 2020)